Markante Woerkummers

In 2000 verschenen er diverse artikelen, in een plaatselijke krant, over Markante Woerkummers. Deze Markante Woerkummers werden, door Paula Jorritsma, prachtig in “beeld” gebracht en wij zullen enkele artikelen hiervan met u delen;

Zuster Bartje woonde van 1960 tot 1985 in het toenmali­ge klooster van Woudrichem in de Molenstraat. In die vijfentwintig jaren heeft ze haar sporen in het vestingstadje verdiend. Zuster Bartje is geboren in Leid­schendam en woont momenteel in Huize Portiuncula in Wijchen bij Nijmegen. Bescheiden als ze is, vindt ei­genlijk dat niet zij, maar burgemeester Dingemans-­Wierts, pastoor Baselaar en gemeentesecretaris Van der Mee de eer toekomen in deze rubriek te worden belicht, want “zonder hen waren de zusters nooit in Wou­drichem terecht gekomen.
Zuster Bartje overleed in November 2008 op 91 jarige leeftijd.

De naam Jo Baks zal daardoor niet iedereen bekend in de oren klinken. Als je echter z’n bijnaam noemt, kennen ze ‘m allemaal. Jo Buiten: befaamd door zijn optreden als visafslager, als oprichter van de reisclub en actief lid van de ondernemersvereniging. Maar vooral bekend door zijn warenhuis op de hoek van de Hoogstraat/Kerkstraat, op steenworp afstand van de waterpoort. De winkel van Jo Buiten had een grote aantrekkingskracht op iedere Woerkummer; je kon er immers van alles krijgen: van een hamer tot kippegaas en van Sinterklaas cadeaus tot een meter asfalt. En had hij iets niet, dan haalde hij het in huis, want “de klant is koning”.
Jo Baks overleed in 2001 op 84 jarige leeftijd.

Samen met vrouw Geertje woont Johan Combee aan de Vissersdijk in de Woudrichemse vesting. Vlakbij de Loevensteinse Poort en tegenover de kazerne, waar vroeger de socialistische partij vergaderde. Zo kwam Combee bij de Partij van de Arbeid terecht. Hij verdiende zijn sporen in Woudrichem met name door zijn inzet als gemeenteraadslid. Ruim zestien jaar vertegenwoordigde hij de PvdA. Sinds anderhalf jaar is hij geen raadslid meer.

Tijdens het eerste Woerkums Dictee (1993) deed Arie Metz mee en won. Organisator Piet Hartman wist hem ervan te overtuigen zijn loopbaan in de Woerkumse Letteren te vervolgen. Zo kwam het dat Arie Metz de Woerkums Café-avonden kwam kleuren met anekdotes en sterke verhalen over het oude Woerkum. Hij is lid is van het Genootschap voor de Woerkumse Toal, dat de plaatselijke taal een warm hart toedraagt. In het Woerkums verschenen een aantal verhalen in boekvorm: De Goudmijn (1995) en Weerwolleve op de meulewal (1996).

Welke Woerkummer kent vishandel Wylax niet? Van vader op zoon werd het bedrijf doorgegeven. De laatste telg, Pim Wijnbelt, stapte in 1994 uit het bedrijf. Wylax is nu in Engelse handen. Sinds 1908 – toen grootvader Teunis Wijnbelt Wijnbelt & Co oprichtte – en nu ligt een bewogen bedrijfsgeschiedenis van 86 jaar waarin het allemaal draait om vis. Om verwarring te voorkomen:
Wijnbelt & Co staat voor de handel in levende vis, Wylax voor de conserven.

In 1996 nam Jaap Hartman het initiatief voor de oprichting van de Stadsgalerie Woudrichem. Omdat in een ‘cultureel bolwerk’ nu eenmaal een galerie hoort. Hartman vindt dat er meer culturele instellingen nodig zijn in de vesting: “Dat dit nog niet van de grond gekomen is, ligt deels aan de politieke tegenwerking. Vanuit die hoek zouden meer stimulansen moeten komen om een gunstiger cultuurklimaat te scheppen. Aan de andere kant heeft het ook te maken met een zekere terughoudendheid van de Woerkumse bevolking. Dat is overigens heel goed te begrijpen. Je moet er toch niet aan denken dat Woudrichem een tweede Heusden wordt. Dat is een terecht schrikbeeld van vele Woerkummers. Maar er zit iets tussen een volledig doodse vesting en een toeristische kermis in.

Per ongeluk, zoals ze zelf zegt, kreeg Lizzy van Pelt die titel, nadat ze had meegedaan aan de Woerkumse Nacht van de Poëzie (1995) en bij het publiek een verpletterende indruk achterliet door twee gedichten in het Woerkums voor te dragen. Naar aanleiding van de Nacht van de Poëzie besloot Lizzy meer te gaan dichten: “Ook voor het Woerkums Café. Toen is Slipkje Pikken en Jo Buîte tot stand gekomen, als ook Trui Mik en dun Oekernon.” De Woerkumse taalmeesterwerkjes zijn voor latere generaties in boekvorm verschenen bij uitgeverij De Kazerne in Woudrichem en een derde boekje is op komst. In 1997 verscheen het eerste boek van Lizzy van Pelt, Ik heb zo’n vreemd gevoel vandaag. Het is een gedichtenbundel voor kinderen vanaf vijf jaar. Niet in het Woerkums, dus ook voor niet-ingezetenen te lezen.

“Er is leven na de Bruna” is een gevleugelde uitspraak van Amy van Beem. Op Oudejaarsdag 1998 sloot ze voorgoed de deur van haar winkel. Het was mooi geweest. Na bijna dertig jaar hard werken, was het tijd om uit te rusten. Alhoewel? “Ik ben nog steeds aan het rennen en het vliegen, zelfs al hoeft het nu niet meer’, vertelt ze. “Dat zit blijkbaar in me. Als ik een ochtend thuis ben geweest, moet ik alweer de hort op. Stilzitten, dat is niets voor mij”.

Vroeger noemden de Woerkummers hem ‘Jan van ’t blommehuske’ of ‘Jan van Piet van Toose’. Er wonen nogal wat naamgenoten in Woudrichem; een bijnaam voor Jan van Straten is daarom geen overbodige luxe. Sinds november vorig jaar is hij ‘de Jan Mulder van Vestingstad FM’. Een jongensdroom kwam uit toen Vestingstad de lucht inging; radio maken is Jan zijn lust en zijn leven. Op m’n veertiende is het ongeveer begonnen.

Vroeger was er nog gezelligheid. Je kende iedereen, het was een echte gemeenschap in Woerkum. Nu moet je een hond hebben, wil je nog eens een praatje maken op straat. Ik heb jarenlang een prachtig hondje gehad. Hij was zoals het hondje van de hoofdpersoon uit het boek ‘De Waterman’ (geschreven door Arthur van Schendel). ‘Alleen te vertrouwen voor den baas en wie van den baas vertrouwd werd, een hond voor een enkel mensch. ‘Dat beest liep me overal achterna en als ik ging varen; ging tie altijd mee.

Ad Ros werd geboren in Ouderkerk aan de IJssel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat Ros zijn vader in het verzet. Toen de grond in Ouderkerk hem te heet onder de voeten werd, moest de familie vluchten voor de bezetter. Ze kwamen terecht in Meeuwen, maar konden daar niet lang blijven. Het dorp lag in de frontlinie en de bewoners moesten evacueren. Ros: “Zo kwamen wij in ’44 in Woudrichem terecht. We zaten bij mensen die in een huisje woonden onder aan de Rauschenhol in de vesting. Na de oorlog bleven we in Woerkum wonen.
Ad Ros overleed in Januari 2017 op 86 jarige leeftijd.

Twintig jaar lang was Jannie actief in de Hervormde Dames Club: “Je bezoekt ouderen en gaat op kraambezoek. Dat laatste is altijd erg leuk. Je komt nog eens ergens. Er zitten ook minder leuke kanten aan het werk. Als je bijvoorbeeld op bezoek moet bij ernstig zieken of bij de nabestaanden van iemand die pas overleden is. Het is moeilijk, maar ook heel dankbaar werk.” Al vanaf de oprichting van verzorgingshuis De Lemmenskamp in 1972 is Jannie er te vinden. “Ik help mee bij de maal tijden.

“Als kind al was Janus helemaal idolaat van Woerkum en alles wat er mee te maken had. Dat was vooral de visserij. Hij verzamelde daar alles over, kocht voorwerpen op en praatte met de vissers, noteerde liedjes. Opa Viveen was zijn grote voorbeeld. Dat was pas een echte visser, vond hij. Onze grootvaders waren vissers. De generatie daarna – de vaders – bestond uit een soort halfbakken vissers die moesten stoppen, omdat het niet meer genoeg opleverde. De zonen – onze generatie – hebben nooit meer beroepshalve gevist, maar hebben wel iets met het water. Janus werd timmerman, maar zijn hart lag op ’t water. Toen hij de kans kreeg het voetveer naar Loevestein over te nemen, greep hij die kans dan ook met beide handen aan.”
Janus Baks overleed in 1983 op 51 jarige leeftijd.

de plaats waar heden en verleden elkaar ontmoeten